De geschiedenis van Paaseiland

Paaseiland is een dunbevolkt eiland. Het eiland is gelegen in het zuidelijke deel van de Grote Oceaan tussen Tahiti en Chili. Statistisch gezien hoort het eiland bij Chili. Het sinds 1995 door UNESCO beschermde gebied beslaat een oppervlakte van slechts 160 km2. Paaseiland is wereldberoemd door zijn paasbeelden, die ook wel Moai worden genoemd. Het eiland dankt zijn naam aan Jacob Roggeveen. Hij ontdekte het eiland in 1722 op eerste paasdag.

Volgens de legende werd Paaseiland voor het eerst aangedaan door opperhoofd Hotu Matu’a. Dit zou omstreeks 400 na Christus geweest zijn. Het opperhoofd en zijn vrouw zouden het eiland bereikt hebben door middel van een kano. Het contact met Europeanen vond echter pas veel later plaats. In 1722 om precies te zijn. Het eiland werd op paaszondag ontdekt door de Nederlandse ontdekkingsreiziger Roggeveen. Op het moment van de ontdekking leefde er een bevolking van tussen de 2000 en 3000 mensen.

De oorspronkelijk bewoners werden ook wel de Rapa Nui genoemd. Onderzoek naar de vroege bewoners van Paaseiland wees echter uit dat de bevolking al eerder in aanraking was geweest met Nederlanders of Europeanen. Temeer omdat het inwonersaantal een aantal eeuwen voor de ontdekking uit het viervoudige bestaan zou hebben. Toen het eiland in 1722 (her)ontdekt werd, kenden de oorspronkelijke bewoners ook geen angst voor de vreemdelingen.

Al snel werd aangenomen dat de ontbossing van het eiland en de afname van de bevolking te maken had met de komst van de vreemde zeelieden. Zij zouden ziektes met zich mee hebben genomen die de bevolking op het eiland drastisch deed dalen. De massale ontbossing zou ook te maken hebben gehad met de botenbouw op het eiland, evenals dat er bomen nodig waren om de imposante paasbeelden op zijn plaats te kunnen zetten.

De paasbeelden werden gemaakt van vulkanisch gesteente in pre-Colombiaanse stijl. Ze konden een hoogte beslaan tot wel 10 meter. De Maoi’s werden door de Polynesiërs gemaakt om in contact te kunnen komen met hun voorvaderen. Dit om de bevolking de bescherming te kunnen bieden die ze nodig hadden. De paasbeelden waren ook belangrijk bij ceremonies. Deze rituelen werden uitgevoerd om voor geluk en vruchtbare grond te kunnen zorgen.

In eerste instantie werden de paasbeelden ook voorzien van ogen. Dit werd gedaan omdat de bewoners er op deze manier zeker van waren dat hun voorouders ze goed in de gaten konden houden. De ogen werden gemaakt van rood gesteente en wit gekleurd koraal. De ogen van de paasbeelden zijn later door aantasting of beroving verloren gegaan. Ook het petroglief van de Vogelman had met verering te maken. Jongens die naar het dichtbijgelegen eiland Motu Nui zwommen en een ei van de Stern mee terug namen kregen bijzondere rechten toegewezen, evenals de titel Vogelman.

De paasbeelden waren echter al op het eiland aanwezig voordat deze werd ontdekt. Na schatting zouden de beelden rond het jaar 1000 na Christus zijn gemaakt. Paaseiland kende destijds twee bevolkingsgroepen namelijk de lang-oren en de kort-oren. De lang-oren waren van Polynesische afkomst en voerden een strak regime uit over de kort-oren. Deze bevolkingsgroep werd ook wel aangemerkt als “blanken”.

Het waren de Polynesiërs die de blanken opdracht gaven om de beelden voor hen te bouwen. Toch ontstond er onenigheid tussen de stammen waarna de kort-oren het na een bloederige strijd voor het zeggen kregen. Als protest werd de bouw van de paasbeelden gestopt. De beelden die al geplaatst waren werden omvergegooid.

In de negentiende eeuw waren het de walvisvaarders die de inwoners van Paaseiland gevangen namen. Ze werden van het eiland gehaald en geïsoleerd. Daarmee ging een belangrijke cultuuroverdracht verloren. In deze tijd waren de enige bewoners van het eiland de paasbeelden. Deze werden pas veel later in ere hersteld en rechtop gezet. Paaseiland kende rondom die tijd ongeveer 4000 inwoners.

Meer dan de helft van de bevolking werd afgevoerd en keerde niet meer terug naar het eiland. Op Paaseiland was voor een lange periode geen mens meer te bekennen. Slecht 100 mensen kwamen na de gijzeling terug naar het eiland. Echter namen zij een dodelijke bacterie mee die ze op hadden gelopen tijdens de ontvoering. In het jaar 1877 bereikte het aantal eilandbewoners zijn dieptepunt. Maar 111 mensen hadden de pokken bacterie overleefd.

De Rapa Nui, de oorspronkelijke bewoners van Paaseiland, bestaan nog steeds. Hun leefgebied ligt verdeeld over het eiland en het vasteland van Chili. Het eiland en de hoofdstad Hanga Roa kent ongeveer vier tot vijfduizend inwoners. De stad voelt meer als een dorp aan dan als een stad. Ruim 2300 Rapa Nui leven er in of rondom de Chileense hoofdstad Santiago. Inkomstenbronnen worden vooral verkregen door het toerisme. Ook de handel die met Chili wordt gevoerd is een verdienmodel voor de eilandbewoners.

Tijdens het jaarlijkse Tapati festival kun je kennis maken met de cultuur en historie van Paaseiland. Vooral gedurende de avondshows is er veel ruimte voor het laten kennismaken met de identiteit van Rapa Nui.